Արթուր Թարխանյանի՝ խորհրդանիշ դարձած ճարտարապետական ժառանգությունը
Երևանի խորհրդանիշ դարձած կառույցներ և ազգային հույզերն արտահայտող հուշարձաններ կերտած ՀՀ ժողովրդական ճարտարապետ Արթուր Արտավազդի Թարխանյանն այսօր կդառնար 90 տարեկան։ Նրա հեղինակած շինությունները մեր երկրի այցեքարտն են նաև մեր օրերում։ Հայաստան ժամանողները երկրի ճարտարապետական ժառանգության հետ ծանոթացումն սկսում են հենց «Զվարթնոց» օդանավակայանից, որի հին մասնաշենքի հեղինակներից է Արթուր Թարխանյանը։
Մարզահամերգային համալիր, «Ռոսիա» կինոթատրոն, Երիտասարդության պալատ, ԳԱԱ մասնաշենքեր. մայրաքաղաքի ճարտարապետական դեմքը ներկայացնող այս կառույցները միայն մի մասն են այն աշխատանքների, որոնք համահեղինակների հետ նախագծել է Արթուր Թարխանյանը։ Նա սերունդներին է թողել շուրջ 2 տասնյակ հուշարձաններ, որոնցից են Հայոց ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիրը, Մարտիրոս Սարյանի հուշարձանն ու Շառլ Ազնավուրի արձանը Գյումրիում:
«Ադիբուդի», «կուկուրուզ», «բուբլիկ»՝ ժողովրդի շրջանում հայտնի մականուններն իր հեղինակած կառույցներին տվել է հենց ինքը՝ հեղինակը՝ գյումրեցուն բնորոշ հումորով։
Մեծանուն ճարտարապետի կոթողները գեղատես արարչագործություն են՝ մտահղացման խորությամբ և իրագործման վարպետությամբ: Այն, ինչ ստեղծվել է ազգայինը, խորհրդայինն ու համամարդկայինը վարպետորեն համադրող արհեստավարժի մեծ նվիրման արդյունքում, երբեք չի կարող մոռացության գիրկն անցնել:
Արթուր Թարխանյան ժողովրդական մարդ-ճարտարապետն ու համահեղինակ իր անվանի գործընկերները՝ Սաշուր Քալաշյանը, Հրաչիկ Պողոսյանը, Սպարտակ Խաչիկյանը և շատ ուրիշներ, մեծ ավանդ ունեցան հայկական ժամանակակից ճարտարապետության զարգացման գործում: 20-րդ դարի վերջին և 21-րդ դարի նախաշեմին Արթուր Թարխանյանի կողքին փայլատակեցին տասնյակ նոր աստղեր, որոնք այսօր էլ շարունակում են իրենց ուսուցչի գործը:
Արթուր Թարխանյանն աշխատում էր «Հայպետնախագծում»՝ տիպարային նախագծման 5-րդ արվեստանոցում։ Նրա աշխատանքային գործունեության շատ մեծ շրջան նվիրված էր բնակելի շենքերի տիպարային նախագծմանը։ Հաշվի առնելով ոլորտի խիստ նորմերը՝ կարողանում էր շինությունների շահառուների համար առավելագույն հարմարավետությամբ լուծումներ գտնել։ Կարող է նույնիսկ պարադոքսալ թվալ՝ մարդ, որն այդքան գերազանց թողարկում էր տիպարային նախագծեր նման արագությամբ և քանակով, նաև կարող էր բոլորովին այլ ուղղվածություն և մտքի թռիչք պահանջող լուծումներ գտնել ճարտարապետահատակագծային այլ ծավալների համար։
Տատիկս պատմում էր, որ 1980-ականներին պապիկի հետ որոշել են հաշվել իր ստեղծագործությունները։ Այդ պահին նա մտաբերել է մի քանի 100 ստեղծագործություն։ Ամբողջ ծավալը դժվար է չափել, եթե գումարենք ամբողջ ԽՍՀՄ տարածքում կառուցված տիպարային շինությունները»։
«Իր ստեղծագործական հարուստ ժառանգության շարքում որևէ շինության պարագայում աշխատանքային մոտեցումները երբեք չէր առանձնացնում։ Նախագիծն անելու մեկ տարբերակ ուներ՝ գերազանց։ Արվեստանոցի գործընկերները կվկայեն, որ նույնիսկ ավարտված նախագիծը պատրաստ էր պատռել և նորից սկսել՝ հնարավորինս կատարելության հասած տարբերակ ունենալու համար։
Արթուր Թարխանյանը, վստահաբար, իր ստեղծագործություններով անգնահատելի ավանդ է թողել և արժեք ստեղծել հայկական ճարտարապետության մոդեռնիզմի ուղղության մեջ, որը բացահայտելու հսկայական նյութ և հնարավորություն է տալիս սերունդներին»։
Իր ստեղծագործություններին հոգեզավակի պես էր վերաբերվում. ոլորտի նվիրյալներին բնորոշ հատկանիշ է։ Ի վերջո, հսկայական ժամանակ և ջանք է ներդրվում նախագծի մտածման, մշակման, ձևավորման փուլում»։
Շատ տպավորիչ էր ականատես լինել մանկության ընկերների, միասին ստեղծագործական երկար ճանապարհ անցած գործընկեր-ճարտարապետների հետ ընկերության, փոխադարձ հարգանքի յուրատեսակ ձևաչափին։
Գրեթե ամեն ինչով նա այնպիսին էր, ինչպիսին կուզենայիր լինել երազանքներիդ, պատկերացումներիդ անհատականությունը, կերպարը, բայց մի տարբերությամբ. հասկանում ես, որ նա անհասանելի մակարդակում է»։
Հ.Գ. Արթուր Թարխանյանի դստեր՝ Անահիտ Թարխանյանի ջանքերով, Երևանում գործում է հայ մոդեռնիզմին նվիրված «Արթուր Թարխանյան» կենտրոնը, որի նպատակն է դառնալ հայկական հարուստ ճարտարապետական ժառանգության պահպանման և լուսաբանման մշակութային հարթակ: Կենտրոնում շուտով վերականգնվելու է Արթուր Թարխանյանի աշխատասենյակը՝ այցելուներին փոխանցելու համար վաստակավոր ճարտարապետի ստեղծագործական միջավայրը։